گروه سیاسی: علی شمخانی، دبیر شورای ‌عالی امنیت ملی با همتای ارمنستانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار که شامگاه یکشنبه هفته جاری انجام شد، شمخانی با اشاره به روابط تاریخی 2 کشور و پیوندهای فرهنگی میان دو ملت ایران و ارمنستان گفت: پایداری و ثبات در مناسبات سیاسی و اقتصادی 2 کشور از ویژگی‌های مهم مناسبات دوستانه تهران و ایروان است. دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، توسعه همکاری و تعامل با همسایگان را از اصول تغییر‌ناپذیر سیاست خارجی جمهوری اسلامی‌ ایران و از اولویت‌های مهم دولت سیزدهم بر شمرد. وی تصریح کرد: حسن همجواری و تلاش مشترک برای حل‌وفصل چالش‌های منطقه‌ای از روش‌های مسالمت‌آمیز، توصیه مؤکد جمهوری اسلامی به همه طرف‌هاست. شمخانی با توجه به‌ افق مثبت تعاملات اقتصادی میان تهران و ایروان، افزایش مبادلات تجاری مشترک به میزان ۳ میلیارد دلار را هدفی قابل دستیابی عنوان کرد و گفت: قرار داشتن ایران و ارمنستان در دالان ارتباطی شمال - جنوب، چشم‌انداز روشنی را برای تعمیق مناسبات تجاری میان 2 کشور رقم‌زده است. دبیر شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه تنش و درگیری در منطقه قفقاز به نفع هیچ کشوری نیست، تصریح کرد: هرگونه تغییر در جغرافیای منطقه قفقاز جنوبی اقدامی تنش‌زا و در جهت خواست دشمنان امنیت و ثبات منطقه است. شمخانی گفت: باید گفت‌وگو و تعامل مستمر جایگزین هرگونه رویکرد سخت برای پایان دادن به چالش‌های منطقه‌ای شود. شمخانی با اشاره به اینکه منطقه قفقاز شرایط حساسی را طی می‌کند، اظهار امیدواری کرد جمهوری آذربایجان و ارمنستان با خویشتن‌داری و تدبیر بتوانند تنش‌ها را مدیریت و حل و فصل کنند. 

در این دیدار آرمن گریگوریان دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان نیز با اشاره به روابط دیرینه تهران - ایروان توسعه و تعمیق همکاری‌‌های همه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران را خواست دولت و ملت ارمنستان و از اولویت‌های کشورش در حوزه سیاست خارجی برشمرد. دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در توسعه روابط میان کشورهای قفقاز جنوبی و تأمین امنیت منطقه دارد. وی با تمجید از نقش بسیار موثر جمهوری اسلامی ایران در ایجاد صلح و ثبات در منطقه و تبریک توافق اخیر میان تهران و ریاض گفت: تنها راه پایان دادن به بحران‌های منطقه‌ای و جلوگیری از تنش و درگیری گفت‌وگو و تعامل میان کشورهاست. دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان پروژه‌های انتقال برق بین 2 کشور و سوآپ گاز ارمنستان و ترکمنستان را از موضوعات مهم در روابط 2 کشور برشمرد و بر تسریع در اجرای پروژه‌های اقتصادی میان 2 کشور تاکید کرد.

گروه بین‌الملل: نشریه گاردین در گزارشی می‌نویسد: «در هیچ مساله‌ای به اندازه مسائل مالی خانواده سلطنتی بریتانیا، شاهد اعمال سانسور و پنهانکاری نیستیم. جالب است که حتی وصیتنامه افراد نه‌چندان مهم در خانواده سلطنتی بریتانیا نیز هدف سانسور قرار می‌گیرد».

در فاصله کمی پس از برگزاری مراسم تاجگذاری چارلز سوم، پادشاه جدید بریتانیا، نشریه گاردین در سلسله گزارش‌هایی به افشاگری درباره ساختارها و چارچوب‌هایی می‌پردازد که در قالب آنها اعضای ارشد خانواده سلطنتی بریتانیا ثروت‌اندوزی می‌کنند و این مساله را از دید افکار عمومی پنهان می‌سازند. در واقع، گاردین به افشاگری از ثروت‌اندوزی اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا از جیب مردم این کشور پرداخته است؛ رویه‌ای که کاملا در فضای محرمانگی و پنهانکاری انجام می‌شود و دستگاه قضایی و دولت بریتانیا نیز قویا از آن حمایت و پشتیبانی می‌کنند. گاردین در گزارش خود می‌نویسد: «هزینه مراسم تاجگذاری چارلز سوم پادشاه جدید انگلستان که از جیب مردم این کشور پرداخت شده، چقدر بوده است؟ قرار است پادشاه جدید انگلستان چه میزان مالیات را به واسطه درآمدهای شخصی‌اش بپردازد؟ در سال‌های گذشته چه تعداد مراسم ازدواج سلطنتی برگزار شده و هزینه‌های آنها به چه شکل بوده است؟ برخی شاهزاده‌های خانواده سلطنتی بریتانیا همچون شاهزاده بئاتریس و یوژنی چقدر برای اقامت در کاخ‌های سلطنتی بریتانیا اجاره می‌پردازند؟ بسیاری از این سانسورها و قوانین سخت‌گیرانه درباره ثروت شخصی خاندان سلطنتی بریتانیا، در دوران حکومت ملکه الیزابت دوم ریشه دارد». در ۳ سال اخیر، مدارک متعددی از سوی نشریه گاردین افشا شده که نشان می‌دهد ملکه الیزابت و مشاورانش به طور مکرر از رویه قانونی رضایت ولیعهد جهت تغییر مخفیانه برخی قوانین بریتانیا سوءاستفاده کرده‌اند و ثروت شخصی اعضای مهم خاندان سلطنتی بریتانیا را از چشم افکار عمومی این کشور پنهان کرده‌اند. برای مثال، این موضوع که چه میزان پول برای تامین هزینه‌های حفاظتی خاندان سلطنتی بریتانیا هزینه می‌شود، یک موضوع چالش‌برانگیز است. دولت بریتانیا که متحد دستگاه سلطنت این کشور در مسائل محرمانه و اقدامات پشت پرده آنهاست، تاکید دارد حتی افشای مسائل جزئی در این رابطه می‌تواند حامل تهدیدات جدی برای اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا باشد. سال گذشته، دیوید دیمبلبی که به ارائه تفسیر و پوشش مراسم تدفین ملکه الیزابت می‌پرداخت، برای پیشبرد عقیده‌ای که شاید بسیاری آن را سیاسی توصیف کنند، یک عرف رایج در بریتانیا را شکست. او به صراحت از دخالت‌های گسترده دستگاه سلطنت بریتانیا جهت به دست گرفتن کنترل شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی انتقاد و تاکید کرد شبکه مذکور زخم خنجر دیرینه دربار بریتانیا را بر تن دارد. وی گفت شبکه بی‌بی‌سی به مسائلی که دربار بریتانیا نسبت به آنها حساس است به هیچ عنوان نزدیک نمی‌شود. البته این شبکه از این اجازه نیز برخوردار نیست که درباره مسائل محرمانه مالی اعضای ارشد خانواده سلطنتی بریتانیا هم دست به طرح پرسش بزند. وی تاکید کرد بهتر است رسانه‌ها در بریتانیا به جای اینکه مصلحت را در نظر گیرند، به قانون اساسی کشورشان پایبند باشند و اطلاع‌رسانی درست انجام دهند. سوال‌های زیادی درباره هزینه‌های خاکسپاری ملکه الیزابت دوم، تاجگذاری چارلز سوم و سود اقتصادی‌ای که اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا از مناصب خود برده و می‌برند، وجود دارد. با این حال، هنوز مبدا بسیاری از پول‌هایی که روانه دربار بریتانیا می‌شود مشخص نیست. کاخ باکینگهام تاکید دارد اطلاعات مالی اعضای خانواده سلطنتی بریتانیا باید محرمانه بماند. با این حال، نکته اصلی این است که وقتی مشخص نیست این افراد چه میزان از پول مردم بریتانیا را برمی‌دارند و چه میزان واقعا مال خود آنهاست، چطور می‌توان از ثروت شخصی‌شان سخن گفت؟!! تردیدی نیست که اینها مسائلی ساده برای پادشاه جدید بریتانیا نیست و امکان دارد پادشاه بریتانیا طرح این قبیل سوال‌ها را بویژه درباره تاجگذاری‌اش درست نبیند. با این حال، نشریه گاردین به عنوان یک رسانه معتقد است اکنون بهترین و درست‌ترین زمان ممکن است.

گروه اجتماعی: شب دوشنبه نخستین شب از لیالی قدر بود که همچون همیشه حال و هوایی خاصی داشت؛ همه آمده بودند حتی کم‌حجاب‌ها، به طوری که اکثر حاضران در مساجد، تکیه‌ها، بقعه‌ها و دانشگاه‌ها را جوانان و نوجوانانی تشکیل می‌دادند که طنین مناجات، استغفار و الغوث آنها سکوت شب را می‌شکست. این مراسم به صورت زنده از شبکه‌های تلویزیونی و فضای مجازی نیز پخش شد و کسانی که توفیق حضور در مساجد را برای مناجات جمعی نداشتند، در خانه از طریق آنتن‌های تلویزیونی و شبکه شاد همزمان مراسم شب احیای خود را برگزار کردند. مردم در سراسر کشور شب‌ قدر را با حضور گسترده بویژه در اماکن متبرکه و امامزاده‌‌ها به سحر رساندند. از سویی نیز شبکه‌های مختلف سیما با پوشش مراسم احیا در حرم مطهر رضوی، دل‌های عاشقان حریم رضوی را از سراسر دنیا روانه صحن و سرای حضرت رضا(ع) کردند. 

* شب قدر با حضور نیم میلیونی کاربران در شبکه شاد

ثبت بیشترین تماشای پخش زنده در شبکه آموزشی دانش‌آموز (شاد) با مراسم شب قدر از حرم مطهر رضوی که به صورت زنده پخش و مورد استقبال کاربران قرار گرفت، شکسته شد. همزمان با فرارسیدن شب‌های قدر و ایام شهادت امام علی علیه‌السلام، شبکه‌ شاد مراسم شب‌های احیا را از اماکن معنوی حرم مطهر رضوی، تکایا و مساجد پخش می‌کند. شبکه شاد مراسم نخستین شب احیا را که مصادف با شب ضربت خوردن امیرمومنان (ع) است، با ۲ ویژه‌برنامه از کانال «پخش زنده» پوشش داد که بیش از ۶۱۸ هزار کاربر، بیننده این برنامه‌ها بودند. ویژه‌برنامه اول شب نوزدهم ماه مبارک از حرم مطهر رضوی در شبکه شاد به صورت زنده پخش شد و بیش از ۴۹۷ هزار کاربر یکتا بیننده این برنامه بودند که این تعداد رکورد جدیدی را در تماشای پخش زنده‌های شاد ثبت کرد همچنین تعداد کاربرانی که به صورت همزمان شاهد این پخش زنده بودند به بیش از ۴۱ هزار نفر در لحظه رسید. ویژه برنامه دوم از نخستین شب لیالی قدر نیز از هیات ثارالله زنجان با حضور حاج مهدی رسولی به صورت زنده پخش شد که بیش از ۱۲۰ هزار کاربر یکتا مخاطب این برنامه بودند و تعداد کاربرانی که به صورت همزمان این ویژه‌برنامه را تماشا کردند به بیش از ۱۳ هزار نفر در لحظه رسید. 

* حضور رئیسی در مراسم شب احیا در امامزاده صالح(ع) 

رئیس‌جمهور بامداد دیروز در جمع مردم حاضر در  آستان مقدس امامزاده صالح(ع) حضور یافت و لحظاتی سخنرانی کرد. مراسم نخستین شب احیا در آستان مقدس امامزاده صالح(ع) تهران در حالی برگزار شد که سیدابراهیم رئیسی بدون اعلام قبلی در بین مردم حضور یافت و با استقبال آنان مواجه شد. در این مراسم ابتدا دعای پرفیض جامعه کبیره خوانده شد و سپس حجت‌الاسلام بی‌آزارتهرانی، تولیت آستان مقدس حضرت احمد بن موسی به سخنرانی پرداخت. وی با تأکید بر اهمیت شب‌های احیا و مناجات با خداوند گفت: در شب نوزدهم ماه مبارک مقدرات توسط ملائک نوشته می‌شود و در شب‌های بیست‌ویکم و بیست‌وسوم به هدف اجابت می‌رسد. پس از سخنرانی، مداح اهل‌بیت علیهم‌السلام محمدحسین پویانفر به خواندن ادعیه این شب، همچنین مداحی در رثای حضرت علی(ع) در شب ضربت خوردن امیرالمومنین پرداخت.

* ساعات و دقایق ماه مبارک رمضان جزو بهترین لحظات است 

رئیس قوه ‌قضائیه نیز طی سخنانی در مراسم شب قدر نوزدهم ماه مبارک رمضان در حرم امام خمینی(ره)  اظهار کرد: برکت و رحمت ماه مبارک رمضان، فقط شامل حال انسان‌های متقی نیست بلکه شامل همه انسان‌ها و موجودات و زندگان و مردگان می‌شود. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای افزود: ساعات و دقایق ماه مبارک رمضان جزو بهترین ساعات و دقایق هستند و روز‌ها و شب‌های این ماه در زمره بهترین روز‌ها و شب‌ها قرار دارند و خداوند متعال در این ماه ضیافت، از بندگان خود به بهترین وجه پذیرایی می‌کند و سنگ‌تمام می‌گذارد. وی با بیان اینکه برکات ماه مبارک رمضان فقط به مومنان اختصاص ندارد، گفت: خداوند متعال از همه می‌خواهد در ماه مبارک رمضان به فکر افراد گرفتار، کسانی که دِینی بر گردن‌شان است، افرادی که دست‌شان از دنیا کوتاه شده یا اسیر و دربند هستند و دور از خانه و کاشانه خود به سر می‌برند، باشند. رئیس دستگاه قضا ادامه داد: چنانچه با وجود همه عنایات پروردگار رحمان و رحیم در ماه مبارک رمضان، فردی مشمول رحمت الهی قرار نگیرد بر حسب فرمایش امام صادق (ع) از عنایات پروردگار محروم شده و کارش بسیار سخت خواهد بود؛ اگر خداوند متعال در این ماه با برکت، قلم عفو بر گناهان و لغزش‌های ما نکشد و ما را مشمول رحمت و غفران خود قرار ندهد و ما نیز زنده نمانیم که ماه مبارک رمضان سال بعد یا عرفه دیگری را درک کنیم، کارمان بسیار سخت خواهد بود. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای با بیان اینکه شب نوزدهم ماه مبارک رمضان شب مقدرات، شب بیست‌ویکم شب تایید و شب بیست‌وسوم شب امضاست، گفت: در شب نوزدهم ماه مبارک رمضان می‌توانیم آنچنان دست به دامن پروردگار متعال شویم که گویی تازه متولد شده‌ایم؛ امشب می‌توانیم کاری کنیم که خداوند از همه تقصیرات ما بگذرد. رئیس عدلیه با بیان اینکه ما در لیالی قدر تمام اعمال سفارش‌شده را انجام می‌دهیم تا رنگی از رنگ خدا پیدا کنیم و حیف است که این همه دعا و نیایش در شب‌های قدر، منتهی به ایجاد تغییر و تحول در ما نشود، عنوان کرد: وقتی که در دعای جوشن کبیر، صفات پروردگار متعال را بیان می‌کنیم باید بدانیم که او مسبب‌الاسباب است و همه چیز به یَد قدرت او بستگی دارد و باید اطمینان داشته باشیم که اگر به ریسمان الهی چنگ بزنیم پیروز خواهیم شد. وی بیان داشت: ما باید ببینیم و بررسی کنیم که آیا نوع رفتار ما با یک فرد مجرم و خطاکار به مانند سیره عملی امیرالمومنین است یا خیر؟ اگر فردی مرتکب جرم شد و به مجازات نیز رسید اما توبه کرد و خود را اصلاح کرد، آیا همچنان باید سوءسابقه داشتن با او همراه باشد؟ رئیس عدلیه تأکید کرد: باید در جایی که حکم خدا وجود دارد، قاطعانه و بدون اغماض عمل کرد و از دشمنان و شیطان‌صفتان و جنگ‌های تبلیغاتی آنان نهراسید و آنجایی نیز که مرتبط با امت و مردم خودمان است باید رحماء بینهم بود؛ و این سیره امامین انقلاب است که از امیرالمومنین علی (ع) آموخته‌اند. رئیس دستگاه قضا تصریح کرد: در قضیه حجاب نیز ممکن است یک بانویی، برخی مسائل را رعایت نکند اما این به معنای آن نیست که این بانو، به دور از انقلاب و نظام است؛ نوع برخورد و رفتار ما با این قبیل افراد باید متفاوت باشد با کسانی که می‌خواهند از قضیه حجاب به نظام و عفت عمومی و بنیاد محکم خانواده ضربه بزنند؛ مطابق فرمایشات و تاکیدات مقام معظم رهبری، در این مقوله باید با برنامه وارد شد و با حساسیت عمل کرد.

سمیرا کریمشاهی: زلزله زمستان گذشته سوریه و ترکیه و به دنبال آن نیاز مردم زلزله‌زده به کمک‌های جامعه بین‌المللی، باعث شد بعضی دولت‌ها در قالب «دیپلماسی زلزله» نقش فعال‌تری را در ارتباط با این 2 کشور ایفا کنند. بخشی از این دیپلماسی به فرصت عادی‌سازی روابط یا حداقل فراهم آوردن بسترهای آن اختصاص یافت. به عنوان مثال برای ترکیه بازگشایی مرز زمینی با ارمنستان یا سفر وزیر خارجه یونان به آنکارا در این چارچوب تفسیر شد.

 اما شرایط برای سوریه متفاوت بود. دولت این کشور در سایه تحریم و بحران‌های پساجنگ به اندازه ترکیه به کمک‌های خارجی دسترسی نداشت و مهم‌تر آنکه بخش مهمی از منطقه زلزله‌زده در تسلط معارضان دولت قرار دارد. با این حال عادی‌سازی روابط در جریان دیپلماسی زلزله در سوریه رقم خورد. ابتدا فرود هواپیماهای حامل کمک‌های امدادی که بسیاری برای نخستین بار با گذشت ۱۲ سال از بحران سوریه به فرودگاه‌های دمشق و حلب بازمی‌گشتند، سپس تماس‌های تلفنی و در آخر دیدارهای سیاسی، مراحلی بود که بعضی دولت‌های عربی به منظور از سرگیری روابط با دمشق در 2 ماه اخیر طی کرده‌اند.

سفر بشار اسد به عمان، حضور وزیر خارجه اردن در دمشق و سفر متقابل وزرای خارجه سوریه و مصر به پایتخت‌های یکدیگر از جمله تحولاتی بود که تحت عنوان گام جدید جهان عرب برای بازگشت سوریه با دولت بشار اسد به جمع اعراب تحلیل شد.

اما در خلال اخبار عادی‌سازی 2 پرونده مهم و پیچیده صلح با دمشق وجود دارد که با به سرانجام رسیدن آنها می‌توان به طور قطع از گام نهایی در خروج سوریه از انزوای منطقه‌ای صحبت کرد؛ یعنی صلح در شرق مدیترانه با حضور ترکیه و عربستان. آنکارا بدان جهت اهمیت عادی‌سازی روابط با سوریه را افزایش می‌دهد که بخش اعظم مناطق خارج از کنترل دمشق تحت نفوذ ترکیه قرار دارد و تا این مناطق به پاکسازی نهایی نرسد نمی‌توان بحران عدم یکپارچگی خاک سوریه را سامان داد. ریاض هر چند در وضعیت میدانی سوریه حرفی برای گفتن ندارد اما سبد اعتباری این کشور در اتحادیه عرب به گونه‌ای است که بدون عادی‌سازی روابط ریاض- دمشق بعید است تلاش‌ها به منظور خروج کامل دولت اسد از انزوا در جهان عرب به نتیجه دلخواه برسد اما برای هر کدام از این 2 کشور تردیدها و امیدهایی در مسیر بازگشت به دمشق وجود دارد.

۱- ترکیه

مهم‌ترین عاملی که در زمان کنونی روند صلح میان آنکارا و دمشق را تحت تاثیر قرار می‌دهد، نزدیک بودن انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه است. این امر باعث می‌شود دولت سوریه در میزان حسن‌نیت اردوغان در حل و فصل پرونده سوریه دچار تردید شود که آیا یک برداشت انتخاباتی گذرا خواهد بود یا اراده‌ای در آنکارا شکل گرفته که به اشغال نظامی مناطق شمال سوریه پایان دهد و در انتقال آوارگان سوری همکاری لازم را به عمل آورد. از طرف دیگر در دولت اردوغان این تردید وجود دارد که هر گونه پیشرفت در پرونده آشتی با دولت بشار اسد چگونه بر سبد رأی اردوغان تاثیر خواهد گذاشت. آیا آنها خواهند توانست شهروندان ترکیه را قانع کنند چشم‌انداز مطلوبی در انتظار روابط 2 کشور است یا ائتلاف مخالفان اردوغان بر عادی‌سازی به مثابه‌ شکست برای اردوغان بعد از ۱۲ سال ماجراجویی در خاک سوریه تاکید خواهد کرد و باعث خواهد شد بر وضعیت نه چندان مناسب رئیس‌جمهور ترکیه در انتخابات پیش رو دامن بزند.

لذا تردیدهایی که برای هر کدام از طرفین وجود دارد، در کنار گره‌های پیچیده عادی‌سازی روابط که متغیر مهم گروه‌های معارض تحت حمایت ترکیه را در بر می‌گیرد، باعث ‌می‌شود پلتفرم چهارگانه‌ای که با حضور ایران و روسیه تشکیل شده به کندی مسیر احیای روابط را طی کند. هفته گذشته نشست فنی معاونان وزرای خارجه 4 کشور برگزار شد اما نشست وزرا که قرار بود دوشنبه هفته جاری برگزار شود لغو و به اوایل ماه آینده میلادی موکول شد. پیش از این یک بار زمان نشست فنی هم با جابه‌جایی همراه شد که نشان از آن دارد سوریه در گرفتن ضمانت اجرایی از طرف ترک مصمم است و آنکارا در انجام مقدمات احیای روابط مردد. 

بازگشت به دمشق برای دولت اردوغان به معنی از دست دادن کارت نفوذ میان گروه‌های مخالف دولت اسد خواهد بود. این گروه‌ها اعم از سیاسی و نظامی مدت‌هاست با انتشار اخبار عادی‌سازی، فشار و نافرمانی علیه آنکارا را آغاز کرده‌اند؛ هر چند بعید است با وضعیت کنونی سوریه موفق شوند حامی جدیدی جایگزین ترکیه کنند. روز گذشته سالم مسلط، رهبر ائتلاف معارض سوری، با سفرای آمریکا و ترکیه در قطر دیدار داشته و با ابراز نگرانی از تحولات جاری سوریه، خواستار حمایت دولت‌های مذکور از مخالفان شده است. رهایی کامل و قطع ارتباط با معارضه سوری امری دشوار برای دولت اردوغان است؛ به غیر از سرمایه‌گذاری چندین ساله بر روی این گروه‌ها، آنکارا نگران تبدیل شدن آنها به تهدید در مرزهای جنوبی خود با سوریه است و این نکته را در نشست‌های امنیتی با طرف سوری بیان می‌کند. وضعیت معارضه سوری و حضور گروه‌های تروریستی در ادلب به گره کور پرونده ترکیه و سوریه تبدیل شده که بسیار بعید است تمام ابعاد آن صرفا با مذاکره سیاسی مرتفع شود.

۲- عربستان

از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تاکنون عمان، بحرین و امارات به طور رسمی روابط خود با سوریه را به وضعیت عادی بازگردانده‌اند. در این میان قطر همچنان به طور قاطع مخالف آشتی با دولت اسد است و ترجیح می‌دهد روابط خود با معارضان را حفظ کند. ممکن است نهایی شدن صلح آنکارا - دمشق یا تغییر دولت در ترکیه، مواضع دوحه را نسبت به دولت اسد نرم کند اما فعلا نشانه‌ای از آن وجود ندارد. قطر و کویت بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را به اجماع اتحادیه مشروط می‌کنند. اکنون عربستان و رایزنی‌های سران این کشور به منظور ایجاد ارتباط با دمشق باعث شده تا نام این کشور بر قطعه جدید دومینوی عادی‌سازی روابط شیوخ خلیج‌فارس  با بشار اسد ثبت شود. نشانه‌های پیشرفت طرفین در رایزنی‌های احیای روابط با ارسال هواپیمای امدادرسان سعودی به فرودگاه حلب و سفر ماهر اسد برادر رئیس‌جمهور سوریه به عربستان آشکار شد. بعد از توافق پکن میان تهران و ریاض به نظر می‌رسد در کنار پرونده یمن، موضوع سوریه به دغدغه جدی سران سعودی تبدیل شده به‌طوری‌ که اخبار متعددی منتشر می‌شود که بشار اسد با چراغ سبز عربستان به نشست آتی سران اتحادیه عرب دعوت خواهد شد. «رویترز» در گزارشی احتمال می‌دهد پیش از نشست 19 مه ‌در ریاض، فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی، سفری به دمشق مبنی بر دعوت رسمی از بشار اسد برای حضور در نشست اتحادیه عرب داشته باشد. 

هر چند مسیر عادی‌سازی روابط با دمشق برای ریاض هموارتر از آنکارا به نظر می‌رسد اما بدون موانع خارجی هم نیست. رسانه «خلیج‌آنلاین» تحلیلی در این رابطه منتشر کرده با این نظر که در سطح عربی هیچ مخالفتی با احیای روابط با دولت اسد وجود ندارد اما در عمل تا زمانی که تحریم‌های بین‌المللی علیه دمشق برقرار باشد مشکل در ایجاد روابط وجود خواهد داشت. اوایل هفته جاری خبری منتشر شد مبنی بر سفر بی‌سر و صدای ویلیام برنز، رئیس سازمان جاسوسی (سیا) آمریکا به ریاض، که مهم‌ترین نکته آن انتقال ابراز نگرانی واشنگتن به دربار سعودی بود. آمریکا از سرعت پیشرفت اقدامات سعودی مبنی بر احیای روابط با تهران و دمشق «نادیده گرفتن» کاخ سفید را برداشت کرده و درباره آن به سران عربستان هشدار داده است. استقبال عربستان از افزایش و تعمیق همکاری با چین، قطعا دستگاه دیپلماسی این کشور را متوجه تحول در معادلات امنیتی و اقتصادی غرب آسیا کرده و ضمن اهمیتی که همچنان برای سطح روابط خود با آمریکا قائلند اما بعید است هشدار کاخ سفید باعث عقب‌نشینی عربستان از پرونده سوریه شود.

علت این مساله را اما باز هم باید در واشنگتن جست‌وجو کرد. یکی از کارشناسان اطلاعاتی - امنیتی آمریکا بیان کرده افشاکنندگان اسناد فوق‌سری پنتاگون از ادامه حمایت بیهوده دولت آمریکا از اوکراین ناراحت و به دنبال این هستند که با فشار آوردن به جو بایدن، وی را به عقب برانند تا تلاش‌هایش را در حمایت از کی‌یف کاهش دهد. 

نکته جالب توجه بعدی در افشای این اسناد و خبرهای منتشرشده بعدی در این زمینه، این است که سند دیگری از جاسوسی واشنگتن از متحدان خود را نشان می‌دهد و آن اینکه رئیس‌جمهوری اوکراین نیز قربانی شنود آمریکا بوده است. اگر چه یکی از منابع نزدیک به ولودیمیر زلنسکی گفت از این موضوع غافلگیر نشده ولی مقام‌های این کشور بشدت از نشت اطلاعات سری ارتش و برنامه‌های نظامی این کشور مستاصل شده‌اند. همین مساله نشان می‌دهد ایالات‌متحده برای تامین منافع خود در قرار دادن اوکراین به عنوان زمین نبرد نیابتی با روسیه، حتی به متحد خود نیز اعتماد ندارد. دولت بایدن سعی دارد با شنود مکالمات زلنسکی، احتمال تلاش او برای رسیدن به صلح در جنگ را نیز از بین برده و او را کاملا تحت نظر و کنترل خود داشته باشد. این در حالی است که آمریکا نمی‌تواند متحدان خود را همچنان وادار کند به کمک‌های نظامی و غیرنظامی خود به کی‌یف ادامه دهند. به گزارش «سی‌‌ان‌‌ان‌» اسناد و مدارک افشاشده، «کمبود قابل توجه» در ارتش اوکراین را مشخص می‌کند. این در حالی است که آمریکایی‌ها بشدت در تلاش هستند نشان دهند حمایت‌ها از اوکراین هر روز در حال افزایش است تا زلنسکی را وادارند به طرح‌های صلح دیگر ارائه‌شده توسط روسیه یا چین توجهی نشان ندهد. آمریکا در آستانه یک‌سالگی بحران در اوکراین نیز گفته بود حمایت‌ها از کی‌یف، تا پیروزی اوکراین ادامه خواهد داشت اما این اسناد نشان داده زلنسکی نمی‌تواند روی پیروزی حساب ویژه‌ای باز کند، زیرا هنوز هم در حال از دست دادن زمین‌های بیشتر و همچنین تمام شدن تجهیزات نظامی‌اش است.  

نکته مهم دیگر در افشای اسناد محرمانه پنتاگون، این است که متحدان آمریکا در اروپا و دیگر کشورهای متحد دولت ایالات‌متحده از این پس نمی‌توانند روی افشا نشدن اسناد محرمانه دیپلماتیک و روابط خود با ایالات‌متحده حسابی باز کنند. یکی از افسران اطلاعاتی ایالات‌متحده - که نامش را فاش نکرده است - در همین زمینه گفت: «این رخنه اطلاعاتی کابوسی برای آمریکا، انگلیس، استرالیا، نیوزیلند و کاناداست؛ کشورهایی که به اصطلاح 5 چشم خوانده می‌شوند و در زمینه اطلاعاتی با یکدیگر تعامل دارند». این مساله در شرایطی قابل توجه است که بدانیم چند سال پیش در زمان ریاست‌جمهوری اوباما و بعد از آن ترامپ نیز اسنادی منتشر شد که نشان می‌داد آمریکا تماس‌های تلفنی آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان را نیز مورد شنود قرار می‌داده است. سابقه این اخبار و اینگونه اقدامات نشان می‌دهد ایالات‌متحده در پیگیری منافع خود، دوست را از دشمن تشخیص نمی‌دهد و حاضر به انجام اقدامات خصمانه علیه هر کشوری، از جمله متحدان خود نیز هست. 

در نهایت باید گفت دولت بایدن با انتشار این اسناد، در برزخی اطلاعاتی - امنیتی گرفتار شده که می‌تواند نه تنها روی رابطه این کشور با متحدانش تاثیر بگذارد و شرایط جنگ اوکراین را به نفع طرف مقابل، تغییر دهد، بلکه در داخل این کشور نیز می‌تواند باعث پررنگ شدن خط‌کشی‌های سیاسی و تقابل جمهوری‌خواهان با دموکرات‌ها، بویژه دولت بایدن شود و این پرونده نیز به یکی از پرونده‌های اصلی در انتقاد شدید از دولت بایدن در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 مبدل شود.

گروه بین‌الملل: نتایج یک نظرسنجی در اراضی اشغالی نشان می‌دهد محبوبیت حزب «لیکود» به ریاست بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی بشدت کاهش یافته است. طبق نتایج نظرسنجی‌ای که برای شبکه ۱۳ تلویزیون رژیم صهیونیستی انجام شد، حزب لیکود که در حال حاضر از مجموع ۱۲۰ کرسی کنست (پارلمان این رژیم) ۳۲ کرسی را در اختیار دارد، در این نظرسنجی توانست ۲۰ کرسی به دست آورد و در جایگاه سوم قرار گرفت. بر اساس نتایج این نظرسنجی، حزب «بلوک رسمی» به ریاست بنی ‌گانتس، وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی که در حال حاضر ۱۲ کرسی در کنست دارد، بیشترین منفعت را از اعتراضات علیه اصلاحات قضایی و وخامت شرایط امنیتی برد و با ۲۹ کرسی در جایگاه اول قرار گرفت. طبق نتایج این نظرسنجی، ۵۱ درصد اسرائیلی‌ها بر این باورند گانتس برای قرار گرفتن در سمت نخست‌وزیری «مناسب‌ترین فرد» است اما ۴۱ درصد دیگر لاپید را «مناسب‌ترین گزینه» می‌دانند، همچنین ۳۴ درصد نیز از ادامه کار نتانیاهو در این سمت حمایت می‌کنند. پایگاه خبری میدل‌ایست مانیتور در گزارشی به رونمایی از دشمنان واقعی رژیم صهیونیستی پرداخته و تاکید کرده برخلاف روایت‌ها و گفتمان‌هایی که مسؤولان ارشد این رژیم به دنبال ترویج آنها هستند، افرادی همچون نتانیاهو یا اعضای افراطی دولت وی همچون ایتامار بن‌گویر و بزالل اسموتریچ هستند که عملا هیچ آبرویی برای رژیم اشغالگر قدس نگذاشته‌اند و در حال تسهیل و سرعت ‌بخشیدن به روند فروپاشی نهایی آن هستند. پایگاه خبری میدل‌ایست مانیتور در گزارش خود می‌نویسد: «وضعیت در اراضی اشغالی واقعا آشفته است. بنیامین نتانیاهو اخیرا «یوآف گالانت» وزیر جنگ دولت خود را به این دلیل که هشدار داد نیروهای نظامی اسرائیلی در اعتراض به سیاست‌های نتانیاهو و دولتش در آستانه شورش هستند، اخراج کرد. در این راستا اراضی اشغالی شاهد برگزاری اعتراضات و اعتصابات گسترده نیز هست. بانک‌ها، نظام بهداشت و سلامت، اتحادیه‌های کارگری، فرودگاه‌ها و بنادر عملا به نقطه فلج شدن رسیده‌اند. همه اینها موجب شد نخست‌وزیر اسرائیل هیچ راهی جز عقب‌نشینی از طرح جنجالی‌اش جهت اجرای برخی تغییرات در نظام قضایی اسرائیل نداشته باشد. در محیط بین‌المللی نیز وضعیت اسرائیل بهتر نیست. نتانیاهو خود را به مثابه پادشاه دیپلماسی و روابط خارجی اسرائیل معرفی می‌کند، با این حال او و دولت افراطی‌اش تا حد زیادی روابط اسرائیل با جهان خارج را محدود  و آن را به یک نظام سیاسی منزوی تبدیل کرده‌اند. به عنوان مثال، بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی دولت نتانیاهو که خود از افراطیون سرشناس اسرائیلی است بتازگی به دلیل برخورد سردی که با وی در جریان سفرش به آمریکا شد و هیچ مقام دولتی آمریکایی حاضر به دیدار با وی نشد و البته لهجه و دانش افتضاحش درباره زبان انگلیسی، مورد تمسخر قرار گرفته است. او در سفر اخیرش به فرانسه نیز آسیب‌ها و خسارات جدی‌تری را به رژیم اسرائیل و سیاست خارجی آن وارد کرد. او در جریان این سفر نقشه‌ای را از رژیم اشغالگر قدس به نمایش گذاشت که در قالب آن، اردن و بخش‌هایی از سوریه و لبنان نیز جزو اراضی اشغالی به حساب آمده بودند. اسموتریچ مدعی شده بود هیچ چیز به اسم تاریخ و فرهنگ فلسطینی وجود ندارد و حتی ملت فلسطین نیز موجودیت مستقل ندارد. موضع‌گیری‌های عجیب او در فاصله کمی پس از آنکه خواستار نابودی یک روستای فلسطینی به نام «الحوره» و کشتار ساکنانش شده بود، ایراد شده‌. اردن که سال 1994 با اسرائیل یک توافق صلح امضا کرد و بیشترین مرز را با رژیم اشغالگر اسرائیل دارد، بشدت از رویه‌ها و اقدامات دولت نتانیاهو و اعضای حاضر در آن نظیر بزالل اسموتریچ عصبانی است. در این راستا، پارلمان اردن با رایی بالا خواستار قطع روابط دیپلماتیک با رژیم اسرائیل شده و دولت اردن نیز مواضع اخیر وزیر دارایی اسرائیل علیه اردن را محکوم کرده است. البته موضع‌گیری‌های اعضای افراطی کابینه نتانیاهو نه فقط اردن، بلکه دیگر کشورهای منطقه نظیر عربستان، سوریه، امارات، الجزایر، کویت، بحرین، مصر، عمان و ایران و همچنین اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه اروپایی و متحدان سنتی اسرائیل نظیر فرانسه و آمریکا را نیز خشمگین کرده است. دلایل زیادی وجود دارد که می‌تواند علت عصبانیت دولت آمریکا از نتانیاهو و دولتش را توضیح دهد. به‌رغم توصیه‌ها و هشدارهای فراوان، دولت نتانیاهو عملا همان اقداماتی را انجام داده که واشنگتن تاکید داشت این دولت آنها را انجام ندهد. مقام‌های سیاسی و امنیتی آمریکایی در مدت اخیر بارها از منطقه دیدن کرده و با نتانیاهو ملاقات داشته‌اند و ناخرسندی خود را از دولت وی و رویه‌های عوام‌فریبان حاضر در آن نظیر ایتامار بن‌گویر و بزالل اسموتریچ ابراز کرده‌اند و گفته‌اند دولت آمریکا به صورت مستقیم نه با آنها تعامل خواهد داشت و نه ملاقات خواهد کرد. نتانیاهو تمام تلاش خود را کرد تا به آمریکایی‌ها اطمینان خاطر دهد کاملا کنترل را در اختیار دارد. با این حال، دروغ بودن این ادعای وی خیلی زود آشکار شد. تنها چند روز پس از تلاش‌های نتانیاهو در زمینه مذکور، وی به اردن رفت و با پادشاه اردن دیدار کرد. هم بن‌گویر و هم اسموتریچ گفتند به تعهدات اعلامی نتانیاهو به پادشاه اردن درباره مسجدالاقصی یا موضوع شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری، کوچک‌ترین تعهدی ندارند. 

15 روز قبل، نشستی در شرم‌الشیخ مصر برگزار شد تا از تشدید خشونت‌ها در منطقه کرانه باختری اشغالی جلوگیری شود. نمایندگان اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین در این نشست شرکت داشتند. البته مقام‌هایی از دولت آمریکا، دولت اردن و البته دولت مصر هم در آن حاضر بودند. اینطور توافق شد که اسرائیل به مدت 6 ماه روند شهرک‌سازی‌های غیرقانونی خود در اراضی اشغالی فلسطینی را متوقف کردند. با این حال، رژیم اسرائیل تنها اندکی پس از این نشست، قانون تخلیه شهرک‌های غیرقانونی در کرانه باختری و مجاورت نوار غزه را لغو کرد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این حرکت طرف اسرائیلی را تحریک‌کننده، غیرسازنده و ناسازگار با تعهدات اسرائیل به دولت آمریکا توصیف کرد. در عین حال، دولت آمریکا، سفیر اسرائیل در واشنگتن را نیز احضار کرد. جالب اینکه نتانیاهو که نتوانسته شرایط را کنترل کند، گفت «لغوِ قانون مذکور صرفا ماهیت نمادین داشته است». نتانیاهو در جریان  سفر اخیرش به آلمان(همان کشوری که لابی‌های اسرائیلی در آن نفوذ زیادی دارند)، به دلیل اقدامش در پیشبرد طرح جنجالی‌اش مبنی بر ایجاد تغییرات در نظام قضایی اسرائیل، با انتقادات و سرزنش‌های جدی رو به رو شد. «اولاف شولتس» صدراعظم آلمان به طور خاص نگرانی خود در رابطه با مساله مذکور را به صراحت اعلام کرد. وی از نتانیاهو خواست در تعامل با جریان‌های منتقد و مخالف و شهروندان اسرائیلی، به راهکاری فراگیر دست یابد و به بحران در اراضی اشغالی خاتمه دهد و از اوج‌گیری دیکتاتوری در اسرائیل جلوگیری کند. نتانیاهو نیز در پاسخ به اولاف شولتس گفت طرح وی به دنبال تضعیف آنچه دموکراسی در اراضی اشغالی خوانده می‌شود نیست. با این حال، روند تحولات جاری در اراضی اشغالی، در نقطه مقابل این طرح و تفسیر نتانیاهو قرار دارد. اضافه بر اینها، نتانیاهو تاکنون نتوانسته جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا را نیز در رابطه با سیاست‌هایش قانع کند. بایدن اخیرا گفته است: «همچون دیگر حامیان قدرتمند اسرائیل، من نیز شدیدا نگران هستم. اسرائیلی‌ها بیش از این نمی‌توانند به روند جاری خود ادامه دهند». جالب اینکه بایدن تاکید کرده در کوتاه‌مدت، قصدی برای ارسال دعوتنامه برای نتانیاهو و ملاقات با وی در آمریکا ندارد. اینطور به نظر می‌رسد نتانیاهو و طیف متحدان سیاسی وی در دولتش، عزمی راسخ جهت نابود کردن روابط تل‌آویو با دولتی(دولت آمریکا) دارند که سالانه بیش از 3.8 میلیارد دلار کمک نظامی به رژیم اسرائیل می‌کند. نتانیاهو اخیرا در توئیتی ادعا کرد اسرائیل تصمیمات خود را مستقل و متکی بر آرای شهروندانش می‌گیرد و در این مسیر حتی نزدیک‌ترین دوستان آن نیز نمی‌توانند اراده خود را بر آن تحمیل کنند.   وزیر دولت نتانیاهو، ایتامار بن‌گویر نیز به این نکته اشاره کرده که اسرائیل یک ستاره دیگر روی پرچم آمریکا نیست (به این معنا که اسرائیل یکی از ایالات‌‌آمریکا نیست)؛ موضوعی که بن‌گویر مدعی شده بهتر است رئیس‌جمهور آمریکا آن را بفهمد. باید اذعان کرد با وجود افراد اینچنینی در عرصه قدرت سیاسی اسرائیل، این رژیم به هیچ دشمن خارجی نیاز ندارد.

******

سایه سنگین سقوط

 

***

دعوت مجلس خبرگان از مردم برای حضور در راهپیمایی روز قدس

در آستانه روز جهانی قدس، مجلس خبرگان رهبری با صدور بیانیه‌ای، ملت‌های مسلمان و آزادگان جهان بویژه مردم شریف ایران اسلامی را به برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم دشمن‌‏شکن روز قدس دعوت کرد.

متن بیانیه به این شرح است:

روز قدس، روز خروش امت اسلامی علیه استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌‏المللی فرا می‌‏رسد و ملت‌های مسلمان پس از قریب یک ماه روزه‏‌داری، عبادت و بندگی و مناجات به درگاه خداوند متعال در لیالی قدر و در پاسخ به ندای رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی «قدس ‏سره» به حمایت از مردم مظلوم فلسطین و پاسداری از نخستین قبله‏‌گاه مسلمین بر می‌خیزند و این ملت ستمدیده را به مقاومت هر چه بیشتر در برابر رژیم نژادپرست صهیونیستی و حامیان جنایتکارش فرا می‌خوانند. بی‌تردید مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و بیداد و سازش‌ناپذیری در برابر ستمگران، تنها راه پیروزی است؛ همان‌طور که مقاومت و پیروزی حماس و حزب‏الله لبنان در برابر رژیم تا دندان مسلح اسرائیل و آمریکای جهانخوار، وعده الهیِ «إِنْ تَنْصُرُوا‌الله یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ» را تحقق بخشید. در شرایط حساس کنونی که سرزمین‌های اشغالی از یک سو دستخوش بحران‌های داخلی و اعتراضات بی‌سابقه مردمی است و از یک سو مقاومت لبنان و فلسطین با موشکباران شهرک‌های صهیونیستی، هیمنه پوشالی رژیم غاصب اسرائیل را برای چندمین بار شکستند، این رژیم چون مار زخم خورده به خود می‌پیچد و با یورش به مسجدالاقصی، ضمن هتک حرمت این مکان مقدس، امنیت نمازگزاران روزه‌دار را به خطر می‌اندازد، انتظار می‌‏رود ملت شجاع لبنان و فلسطین و احزاب و جریانات سیاسی با وحدت، یکپارچگی، درایت و هوشیاری توطئه‏‌های دشمن را نقش بر آب سازند. مجلس خبرگان رهبری، با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای گرانقدر مقاومت بویژه شهید سردار حاج قاسم سلیمانی و اعلام حمایت مجدد از مردم سرافراز فلسطین و مقاومتِ قهرمان، ملت‌های مسلمان و آزادگان جهان بویژه مردم شریف ایران اسلامی را به زنده نگه داشتن آرمان فلسطین تحت رهنمودهای رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌‏ای مدظله العالی و برگزاری هر چه باشکوه‌تر مراسم دشمن‌‏شکن روز قدس فرا می‌خواند و پیروزی ملت مظلوم فلسطین و آزادی قدس شریف را از درگاه خداوند سبحان خواستار است.

گروه اقتصادی: بیش از یک سال از شروع عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین می‌گذرد. از همان روزهای اول این رویداد، بسته‌های تحریمی علیه روسیه یکی از سیاست‌های اتخاذی اتحادیه اروپایی بود. روسیه یکی از صادرکنندگان عمده غلات، گندم و دیگر محصولات غذایی است. حالا جهان در آستانه کاهش تولید غذا و محصولات کشاورزی قرار دارد؛ قحطی احتمالی‌ای که دلیل اصلی آن تحریم روسیه است.

به گزارش «وطن امروز»، تارنمای پایگاه خبری راشاتودی در گزارشی درباره تبعات جهانی تحریم روسیه آورده است: بازرگانان غربی به دلیل مواضع رسمی دولت‌های خود مجبور به ترک واردات از روسیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان غلات شده‌اند.

رئیس سازمان صنعت روسیه در مصاحبه با RT (راشا تودی) بیان کرد صادرکنندگان غلات تحت تحریم‌های غیرمستقیم قرار گرفته‌اند و کسب‌وکارهای غربی قادر به ارائه خدمات حیاتی برای صنعت غلات نیستند.

«ادوارد زرنین» رئیس اتحادیه صادرکنندگان غلات روسیه توضیح داد با وجود اینکه این مواد غذایی از تحریم‌های اعمال‌شده توسط قدرت‌های غربی مستثناست اما شرکت‌های مستقر یا ثبت‌شده در آن کشورها به طور سیستمی از همکاری با تامین‌کنندگان روس خودداری می‌کنند.

زرنین گفت: در میان آنها مؤسسات بانکی این یا آن کشور هستند که پرداخت‌ها را با مشکل مواجه کرده‌اند، یا کشتی‌هایی که پرچم این یا آن کشور را برافراشته‌اند که با وجود همه مجوزهای معتبر، ناگهان از ورود به بنادر روسیه بازماندند.

این مقام روس با بیان اینکه روسیه بیش از 20 درصد محموله‌های غلات جهان را به خود اختصاص داده است، افزود: آخرین تلاش‌ها برای حذف یا لغو محصولات روسیه از بازارهای جهانی با شکست مواجه شده است، زیرا حذف چنین مقدار هنگفتی غلات از بازارهای جهانی باعث ایجاد مشکل و بحران جهانی غذا می‌شود.

وی هشدار داد: «فشار مستقیم غیرممکن است اما اگر با افزایش مجدد تحریم‌های پنهانی و غیرمستقیم که محموله‌های غلات روسیه را هدف قرار می‌دهد، مواجه شویم، قحطی جهانی ممکن است اجتناب‌ناپذیر باشد».

* گندم 450 دلاری به جای گندم 300 دلاری در نتیجه تحریم روسیه

تارنمای پایگاه خبری راشا‌تودی در این گزارش می‌افزاید: «به گفته زرنین، تحریم‌های پنهان اعمال شده علیه صادرکنندگان روس در سال گذشته باعث افزایش قیمت گندم از 300 دلار به 450 دلار در هر تن شد.

او افزود قیمت‌ها تنها زمانی شروع به کاهش کرد که این محدودیت‌ها کاهش یافت، زیرا اتحادیه صادرکنندگان غلات روسیه نگرانی‌های خود را در سطح بین‌المللی مطرح و سازمان ملل را نسبت به این موضوع آگاه کرد.

زرنین گفت: ما با چالش‌های مرتبط با عملیات بانکی مواجه بوده‌ایم و هنوز هم هستیم اما موفق شدیم تقریباً تمام مسائل مربوط به ناوگان را حل کنیم.

زرنین خاطرنشان کرد اتحادیه صادرکنندگان غلات روسیه مجبور به برقراری تماس مستقیم با واردکنندگان عمده محصولات کشاورزی برای کاهش تأثیر تحریم‌ها شده است.

وی توضیح داد: ما بازارهای متمرکز خود را مانند کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان غلات در جهان تعریف کرده‌ایم، با آنها ارتباط مستقیم برقرار و استراتژی‌های جدیدی را برای تجارت با هر کشور جداگانه ایجاد کرده‌ایم».

* افزایش 50 درصدی قیمت جهانی گندم و 63 درصدی کود

تارنمای پایگاه خبری راشا‌تودی در گزارشی دیگر درباره تبعات جهانی تحریم به عنوان تامین‌کننده یک‌پنجم غلات جهان آورده است: «به گفته سازمان تجارت جهانی (WTO)، هزینه‌ها در سال گذشته نزدیک به 20 درصد افزایش یافته است.

سازمان تجارت جهانی (WTO) در چشم‌انداز تجارت جهانی خود که چهارشنبه گذشته منتشر شد، تخمین زد قیمت مواد غذایی در سال گذشته در سطح جهانی 18 درصد افزایش یافت که شامل افزایش 21 درصدی قیمت غلات بود.

به گفته این سازمان، متوسط قیمت کود نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل 63 درصد افزایش یافته است. سازمان تجارت جهانی خاطرنشان کرد از نظر تئوری، هزینه‌های بالاتر غذا «باید تولید کشاورزی بیشتر را تشویق کند و در نتیجه در دسترس بودن بیشتر محصولات غذایی را به ارمغان بیاورد و قیمت‌های پایین‌تر برای غذا در آینده ایجاد شود» اما هشدار داد استفاده از کودهای گران‌قیمت می‌تواند منجر به کاهش بازده محصول و در نهایت قیمت جدید شود.

این سازمان همچنین خاطرنشان کرد قیمت مواد غذایی در سال 2022 بشدت در نوسان بود. ابتدا بین ژانویه تا مه، پس از شروع عملیات نظامی روسیه در اوکراین، 19 درصد جهش کرد و سپس بین ماه مه ‌تا دسامبر 15درصد کاهش یافت.

به طور کلی، سازمان تجارت جهانی هشدار داد در حالی که «تامین غذای جهانی کمتر از آن چیزی است که بسیاری از آن می‌ترسیدند» در رابطه با بحران اوکراین، «مایه نگرانی باقی می‌ماند». برای مثال، بر اساس محاسبات، حجم تجارت جهانی گندم از سال 2021 تقریباً 7.5 درصد کاهش یافته است.

اوکونجو ایویلا، مدیرکل سازمان تجارت جهانی از اقتصادهای توسعه‌یافته خواست نسبت به علائم بحران غذایی که باعث گرسنگی در کشورهای فقیرتر می‌شود، هوشیار باشند. او درخواست‌های قبلی خود را برای رفع محدودیت‌های صادراتی مواد غذایی و کودها تکرار و خاطرنشان کرد تا آوریل 2023 حدود 67 کشور چنین محدودیت‌هایی را اعمال کرده‌اند. او همچنین هشدار داد تجارت جهانی احتمالا در سال 2023 تحت فشار عوامل خارجی باقی خواهد ماند. به گفته او، اینها شامل بحران اوکراین و سایر تنش‌های ژئوپلیتیکی، تورم و تأثیر سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه است.

این امر باعث می‌شود دولت‌ها از پراکندگی تجارت و ایجاد موانع برای تجارت خودداری کنند. سرمایه‌گذاری در همکاری‌های چندجانبه تجاری و... رشد اقتصادی و استانداردهای زندگی مردم را در بلندمدت تقویت می‌کند».

گروه اقتصادی: اگر بیماری‌های اقتصاد ایران را اولویت‌بندی کنیم، احتمالا مساله تورم در صدر این لیست قرار خواهد گرفت؛ موضوعی که دهه‌هاست به یکی از چالش‌های اقتصاد ایران تبدیل شده است.  مقام معظم رهبری در ادامه روند سال‌های اخیر، شعار سال جدید را همچنان حول محور اقتصاد با عنوان «مهار تورم و رشد تولید» اعلام کردند؛ موضوعی که نیازمند برنامه‌‌ریزی جدی و جامع برای تحقق آن است.  بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، نرخ تورم در ۱۲ ماه منتهی به اسفندماه ۱۴۰۱ به 46.5 درصد رسیده بود. بر این اساس، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در اسفندماه ۱۴۰۱ به عدد 794.3 رسید که نسبت به ماه قبل (بهمن) 6.6 درصد افزایش داشت. همچنین مرکز آمار ایران در گزارش‌های تورم ماهانه سال ۱۴۰۱، تورم بهمن‌ماه را در کل نقاط کشور برابر با 3.5  درصد اعلام کرد. از سویی سطح تورم مصرف‌کننده بالا و تورم نقطه‌ای در همین ماه از 53 درصد بالاتر رفته بود. نوسانات قیمت دلار در بازار، احساس نااطمینانی اقتصادی را در بین مردم منعکس می‌کند و همین موضوع انتظارات مردم از قیمت‌ها را تغییر می‌دهد. به عبارت دیگر، تورم انتظاری یعنی مردم انتظار دارند سطح عمومی قیمت‌ها به چه میزانی تغییر کند. یکی از عللی که از نرخ ارز به عنوان لنگر اسمی تورم نیز یاد می‌شود، ارتباط مستقیم آن با انتظارات عموم جامعه از قیمت‌های آتی است. وقتی این تفکر به وجود بیاید که قیمت محصولی در آینده زیاد می‌شود، خرید مردم افزایش می‌یابد که این امر باعث تقویت سمت تقاضا می‌شود. در پی این اتفاق، روند تورم صعودی شده و قیمت محصول مورد نظر بالا می‌رود. از طرف دیگر کسانی که فروشنده کالایی هستند، وقتی انتظار دارند قیمت‌ها بالا رود، فروش‌شان را کم می‌کنند که هنگام افزایش قیمت، محصولات خود را ارائه کنند تا سود بیشتری بگیرند؛ این امر یعنی کاهش عرضه و افزایش تقاضا. طبعا کاهش عرضه، خود منجر به ایجاد تورم می‌شود. برای مثال، تصور کنید به دلیل نوسانات ارزی در بازار، این تصور در بین عموم شکل می‌گیرد که قیمت دارایی‌های ثابت مانند مسکن، خودرو و... بزودی بالا می‌رود. بنا بر چنین تصوری، مردم به سمت خرید این دارایی‌ها می‌روند که قبل از افزایش قیمت، آنها را خریده باشند تا ضرر نکنند. در پی این تقاضای سوداگرانه، وقتی به طور مثال به بازار خودرو هجمه‌ای وارد می‌شود، تقاضا بیشتر از عرضه شده و ناخودآگاه قیمت خودرو افزایش می‌یابد! به این ترتیب نرخ محصولی که اساسا قرار نبوده قیمتش بالا رود، با موضوعی به نام تورم انتظاری صعودی می‌شود.

به گزارش «وطن امروز»، نرخ ارز در نیم‌سال دوم سال 1401روند صعودی به خود گرفت و در 2 ماه پایانی سال نیز با شتاب بیشتری مسیر صعودی خود را ادامه داد تا جایی که 7 اسفند نرخ ارز در بازار غیررسمی به60 هزار تومان هم رسید. نوسانات نرخ ارز به دلایل مختلف از جمله اینکه این نرخ به صورت تاریخی لنگر اسمی انتظارات تورمی بوده و بسیاری از بازارهای دیگر را با بی‌ثباتی روبه‌رو می‌سازد، از اهمیت ویژه‌ای نزد افکار عمومی برخوردار است؛ از این رو، بخش قابل توجهی از اقدامات دولت در ماه‌های گذشته معطوف به کاهش بی‌ثباتی ارز بوده است. این اقدامات برای کاهش نوسانات نرخ ارز اما نه‌‌تنها به کنترل نرخ ارز منجر نشد، بلکه به شرحی که در ادامه خواهد آمد، خود به عامل تشدید بی‌ثباتی بدل شد، در شرایطی که می‌توانست افزایش‌های غیرمنطقی رخ داده در بازار ارز کنترل شود. 

روند صعودی نرخ ارز، پیامد تداوم ناترازی‌های کلان اقتصادی است. به بیان ساده، ناترازی «درآمد - هزینه» در مقیاس اقتصاد کلان به معنای فزونی رشد مخارج بر رشد درآمد ملی است. این توصیف از ناترازی مزبور را می‌توان در مقیاسی کوچک‌تر برای هر یک از نهادهای اقتصادی نیز به کار گرفت. به طور مشخص ناترازی بودجه بخش عمومی، ناترازی شبکه بانکی، ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و ناترازی‌های بنگاه‌ها همگی محصول ایجاد مخارجی بیشتر از درآمدهای این نهادهاست. کسری بودجه بخش عمومی کشور بیانگر فزونی مصارف دولت (تقاضای خرج کردن) نسبت به منابع است. وقتی در بازه‌ای بلندمدت، شرکت‌های خصوصی بیش از توان ایجاد ارزش افزوده خود (شرکت‌های با خالص ارزش حال شده منفی)، از تسهیلات برای مخارج بیشتر استفاده می‌کنند، به معنای تقاضای خرج کردن بیش از تولید است. زمانی که علی‌الدوام، پرداخت‌های هزینه‌ای یک صندوق بازنشستگی بیش از عواید آن (ناشی از سرمایه‌گذاری و سایر درآمدها) باشد، به معنای تقاضای خرج کردن بیش از تولید است. تداوم ناترازی درآمد- هزینه در بازه‌ای بلندمدت تنها با دسترسی فزاینده به اعتبار امکان‌پذیر است. بنابراین همه تقاضاهای مازاد بر تولید کشور (که مجموع ناترازی‌های درآمد - هزینه نهادهای اقتصاد است) با استفاده از خلق نقدینگی توسط نظام بانکی بالفعل می‌شود. نهادهای ناترازی که واجد اهمیت سیستمی هستند یا وابسته به نهادهای دارای قدرت خلق اعتبار هستند، خواهند توانست به‌رغم ناترازی و با استفاده از دریافت فزاینده تسهیلات (همراه با نکول) به فعالیت خود ادامه دهند؛ البته پیامد حتمی تداوم فعالیت این نهادها، رشد نقدینگی مازاد بر رشد تولید خواهد بود. تا پیش از کاهش صادرات نفتی، این مازاد تقاضای خرج کردن با استفاده از واردات (تولیدات خارجی) حاصل از ارزهای نفتی پوشش داده می‌شد اما حال که ارزهای نفتی برای پوشش این ناترازی‌ها کفایت نمی‌کند، کاهش تقاضای خرج کردن، امری ناگزیر است. این کاهش تقاضای خرج کردن، با افزایش سطح قیمت‌های تولیدات خارجی و داخلی یا همان افزایش نرخ ارز و تورم محقق می‌شود. اگرچه رفع ناترازی‌های کلان اقتصادی به عنوان ریشه بلندمدت کاهش ارزش پول ملی، امری زمانبر و نیازمند اراده تمام ارکان حاکمیت و جامعه است اما نباید تصور کرد که بدون حل آنها می‌توان شاهد جلوگیری از روند صعودی نرخ ارز اسمی بود.  

* تجمیع تمام ارزهای صادراتی و بانک مرکزی در مرکز مبادله ارز بدون مداخله قیمتی 

اعلام ارز ترجیحی و تک نرخی 28500 تومان با هدف جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی و اعمال سقف قیمتی در نیما یکی از عوامل ایجاد وضعیت فعلی است. بنابراین دولت به همان دلایلی که اردیبهشت‌ماه سال گذشته اقدام به حذف ارز 4200 تومانی کرد، از این سیاست نیز عقب‌نشینی کند و از خلط سیاست ارزی با سیاست رفاهی و حمایتی بپرهیزد و برای هر یک برنامه مجزایی داشته باشد. علاوه بر این زمینه معامله ارز نفتی شرکت‌های دولتی، صادرکنندگان عمده و غیرعمده و تقاضاهای قانونی ارز (تجاری و غیرتجاری) اعم از حواله و اسکناس را نیز بدون مداخله قیمتی در مرکز مبادله فراهم کند. این اقدام روند کاهشی معناداری به نرخ ارز خواهد داد، چراکه صف و تقاضای ارز وارداتی کاهش خواهد یافت و همزمان عرضه ارز افزایش خواهد داشت. همچنین لازم است برخی مقررات زائدی که تاکنون وجود داشته و به افزایش هزینه مبادله و همچنین ممانعت از انطباق بهتر مبادی و مقاصد تجاری منجر شده است نیز در مرکز مبادله حذف شود.

* ایفای نقش مدیریت در بازار غیررسمی ارز به جای انفعال 

با توجه به حجم بالای قاچاق و خروج سرمایه، حجم بالای معاملات طلا و سکه که جانشین ارز هستند، گردش چندباره ارز در بازار غیررسمی، گردش ارزهای صادرکنندگان در حساب‌های تراستی‌ها در بازار غیررسمی، وجود مشتقات ارزی در بازار غیررسمی و... می‌توان گفت حجم معاملات و گردش ارز در این بازار فراتر از آن است که بتوان آن را انکار کرد. لذا نادیده گرفتن و ناچیز پنداشتن بازار غیررسمی اشتباه‌هایی است که سیاست‌گذار را به راه خطا می‌برد. فارغ از اینکه در واقعیت اندازه بازار غیررسمی ارز بسیار بزرگ‌تر از اندازه بازار رسمی است، ایجاد شکاف بین نرخ بازار رسمی و غیررسمی عملا سیاست‌گذاری را در بازار غیررسمی مختل می‌کند. به همین دلیل بانک مرکزی لازم است با رعایت ۲ شرط حفظ حداقلی از ذخایر ارزی و رعایت قاعده تثبیت نرخ حقیقی ارز، در بازار غیررسمی مداخله کند. علاوه بر این، اجازه فروش عمده اسکناس در سامانه نیما از سوی صادرکننده به صرافی‌ها و بانک‌ها و عرضه مجدد آن در بازار متشکل به صورت حراج برای تامین ارز صرافی‌ها با هدف فروش ارز «سایر» نیز مداخله موثری است که می‌تواند راهبری قیمت را از فضای مجازی به بانک مرکزی بازگرداند. البته نکته اصلی این است که این مداخله نباید در قالب «زیر فروشی» انجام شود و سیاست‌گذار باید با نرخی نزدیک به بازار و با مدیریت قیمت، تقاضای سفته‌بازانه را که جزئی از خروج سرمایه محسوب می‌شود حداقل کند. 

* کنترل‌های ارزی در حوزه ثبت سفارش واردات 

همزمان لازم است سیاست‌گذار اقتصادی کشور نسبت به اصلاح سازوکار مدیریت ثبت سفارش‌ها و تناسب آن با توان تامین ارز کشور اقدام کند و به صورت پویا متناسب با شرایط ارزی کشور کنترل ثبت سفارشات را اعمال کند.

* اتخاذ  اقدام‌های حمایتی از معیشت  خانوار 

طبیعی است که با افزایش فعلی نرخ ارز و به تبع آن افزایش قیمت کالاهای اساسی، لازم است حمایت‌های لازم از خانوارها رخ دهد. در این راستا پیشنهاد می‌شود دولت مکلف شود همه یا بخشی از مابه‌التفاوت حاصل از فروش ارزهای موضوع تبصره 1 و 14 قانون بودجه را ذیل طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها صرف حمایت از معیشت خانوار کند. روشن است که این حمایت می‌تواند به صورت نقدی یا غیرنقدی و همچنین در هر بخشی از زنجیره تولید تا مصرف صورت گیرد. 

* افزایش پیش‌بینی‌پذیری با ایجاد ابزارهای جدید مالی

به نظر می‌رسد معرفی ابزارهای مالی جدید مبتنی بر ارز نظیر مشتقات ارزی، می‌تواند نسبت به هموارسازی تقاضای ارز در طول زمان کمک‌کننده باشد. به عبارت روشن‌تر، به دلیل پیش‌بینی‌پذیر بودن زمان نیاز به ارز در قراردادهای تجاری، با ارائه ابزارهای مالی می‌توان تاجر را از ریسک نوسانات نرخ ارز خاطرجمع کرد تا تقاضای آتی را به زمان فعلی منتقل نکند. این ابزار مشتقه می‌تواند روی نرخ مرکز مبادلات ایجاد شود اما پیش‌شرط ضروری آن، عدم مداخله و دستکاری قیمتی در آن نرخ است تا بتواند اطمینان‌خاطر را ایجاد کند. ابزار دیگری که معرفی آن توصیه می‌شود، «اوراق رفع تعهد ارزی» است که به صادرکنندگان اجازه می‌دهد بتوانند در یک بازار رسمی و با خرید این اوراق از صادرکننده دیگری که زودتر از موعد ارز خود را عرضه کرده است، نسبت به تعویق مهلت بازگشت ارز خود اقدام کنند. 

* تمرکز اختیارات و مسؤولیت ارزی در بانک مرکزی 

تناسب اختیارات و مسؤولیت‌ها شرط لازم ایجاد یا توسعه ظرفیت سیاست‌گذاری از جمله در بازار ارز است. تا زمانی که بانک مرکزی در سیاست‌گذاری مجری مصوبات ستاد تنظیم بازار یا حتی مجری دستورات شفاهی تصمیم‌گیران دیگری در دولت باشد و استقلال در رأی نداشته باشد و عملا سیاست‌گذاری ارزی از یک نهاد متخصص به نهادی غیرمتخصص و بسیار مهم‌تر از آن، غیرپاسخگو در حوزه ارز برون‌سپاری شده باشد، عملا نمی‌توان شاهد سیاست‌گذاری ارزی کارا و اثربخش بود. در این راستا لازم است اولا تصمیمات ارزی در شورای پول و اعتبار اتخاذ شود و ثانیا بانک مرکزی در فرآیندهای مرتبط با حوزه ارز نقش محوری داشته باشد.

***

کنترل تورم با نقدینگی و ارز

سازمان هواشناسی با توجه به ورود سامانه بارشی به کشور از امروز، نسبت به وقوع سیل و آبگرفتگی معابر در برخی استان‌ها هشدار داد. این سازمان همچنین نسبت به تشدید بارش در ۲۱ استان و احتمال آبگرفتگی معابر، رگبار شدید باران، رعدوبرق، تگرگ وزش باد شدید هشدار داد. این مخاطرات در روز چهارشنبه ۲۳ فروردین در آذربایجان غربی، جنوب آذربایجان شرقی، کردستان، شرق لرستان و جنوب خوزستان، زنجان، همدان و روز پنجشنبه ۲۴ فروردین در خوزستان، لرستان، چهارمحال ‌و بختیاری، کهگیلویه ‌و بویراحمد، ایلام، کرمانشاه، کردستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، همدان، مرکزی، قزوین، البرز، تهران، جنوب اردبیل، شمال غرب فارس، شمال بوشهر، غرب و جنوب اصفهان، زنجان، ارتفاعات استان‌های مازندران و گیلان مورد انتظار است. براثر این وضعیت جوی احتمال آبگرفتگی معابر، جاری شدن روان‌آب، سیلابی شدن مسیل‌ها، طغیان رودخانه‌ها، صاعقه، خسارت به سازه‌های موقت و اختلال در ناوگان حمل‌و‌نقل جاده‌ای، ریلی و هوایی وجود دارد. این سازمان برای کاهش آسیب‌های احتمالی عدم اتراق در حاشیه و بستر رودخانه‌ها و مسیل‌ها، پرهیز از فعالیت‌های کوهنوردی، خودداری از چرای دام و عدم تردد عشایر در حاشیه رودخانه‌ها و نواحی مرتفع، اطمینان از استحکام سازه‌های موقت و لایروبی کانال‌ها و آب‌روها را لازم می‌داند. همچنین این سازمان در ادامه با صدور هشدار زردرنگ از نفوذ سامانه بارشی، رگبار باران، رعدوبرق و در نواحی مستعد تگرگ خبر داد. این وضعیت جوی روز سه‌شنبه ۲۲ فروردین در آذربایجان غربی و کردستان، روز چهارشنبه ۲۳ فروردین در آذربایجان شرقی، زنجان، همدان، مرکزی، قزوین، جنوب اردبیل، البرز، شمال تهران و پنجشنبه ۲۴ فروردین در اردبیل، فارس، بوشهر، اصفهان، مرکزی، قم، یزد و ارتفاعات سمنان مورد انتظار است. همچنین این وضعیت روز جمعه ۲۵ فروردین در فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، نیمه شرقی خوزستان، لرستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، اردبیل، همدان، شمال اصفهان، سمنان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، نیمه شمالی خراسان رضوی، غرب یزد و دامنه و ارتفاعات استان‌های گیلان، قزوین، البرز و تهران و روز شنبه ۲۶ فروردین در خراسان شمالی، شمال خراسان رضوی و نوار شرقی سیستان و بلوچستان، ارتفاعات البرز، اردبیل نیز دور از انتظار نخواهد بود. بر اثر این مخاطرات احتمال لغزندگی جاده‌ها، صاعقه، تگرگ، احتمال آبگرفتگی معابر، احتمال جاری شدن روان‌آب، احتمال طغیان رودخانه‌ها و احتمال سقوط سنگ از ارتفاعات در نواحی کوهستانی وجود دارد.

* هشدار قرمز احتمال وقوع سیل در ۷ استان

سازمان هواشناسی نسبت به احتمال وقوع سیل در ۷ استان هشدار داد. سازمان هواشناسی کشور با صدور هشدار قرمزرنگ از فعالیت بسیار شدید سامانه بارشی، رگبار شدید باران، رعدوبرق، تگرگ، صاعقه، ذوب برف و وزش باد شدید خبر داد. این وضعیت جوی روز چهارشنبه ۲۳ فروردین در ایلام، کرمانشاه، شمال خوزستان، جنوب و غرب لرستان، شمال غرب چهارمحال و بختیاری، جنوب غرب آذربایجان غربی، غرب کردستان و روز پنجشنبه در شمال و شرق خوزستان، جنوب لرستان، شمال و غرب چهارمحال و بختیاری رخ می‌دهد.